Een vluchtelingenorkest op een Amsterdams opvangschip: 'Als ik stress heb, pak ik de gitaar er bij' (2024)

In de voormalige barruimte van de cruiseveerboot MS Galaxy zitten de mensen bijna apathisch achter hun telefoon of laptop. Totdat workshopleider en oprichter van Orchestre Partout Ted van Leeuwen aan de twee andere workshopleiders Nour Wahedi en Amir Khosravi (32) het ritme aangeeft en gitaar begint te spelen. De drie workshopleiders zingen in het Perzisch. De bewoners kijken geconcentreerd naar de muzikanten, smachtend naar hun eigen huiskamer. Hoewel het bloedheet is in de ruimte zingt iedereen uit volle borst mee met de Perzisch- en Arabischtalige liederen. De 35-jarige Dargham, die twee jaar geleden uit een christelijk dorp in Syrië is gevlucht en op de cruiseveerboot woont, sluit als eerste aan.

Orchestre Partout is vandaag voor de derde keer te gast. Deze organisatie maakt sinds 2010 muziek met bewoners van asielzoekerscentra (azc). „Het is een heel surreële omgeving, misschien zijn een aantal bewoners wel als bootvluchteling gekomen”, zegt Van Leeuwen (62) na afloop van de workshop.

In het Westelijke Havengebied in Amsterdam ligt een voormalige cruiseveerboot die nu dient als noodopvang voor asielzoekers. Op het schip verblijven 1.500 mensen van 50 verschillende nationaliteiten, onder wie 40 kinderen. Sommige bewoners hebben een verblijfsvergunning gekregen en willen graag hun gezin terugzien. Maar soms kan het wel anderhalf jaar duren voordat ze weer herenigd worden. Om deze tijd te overbruggen, zijn de bewoners op elkaar aangewezen en proberen ze routine en regelmaat in hun dagelijks leven te vinden.

Pilates-klasjes

Het schip, ooit bedoeld voor vakantiegangers en zakenreizigers, bevat een voormalige belastingvrije winkel met reclames voor luxe make-up- en parfummerken. Die wordt nu gebruikt als gespreksruimte voor het personeel en de bewoners. In de voormalige restaurants en bars worden nu pilates-klasjes, taallessen, knipbeurten of muziekworkshops gegeven.

Er komt een Syrische jongeman met een cello de ruimte binnenlopen. „Wat heb jij nou voor een instrument?”, vraagt een man die toekijkt. „Een cello”, antwoordt hij en hij mengt zich moeiteloos tussen de rest van de muzikanten. Ook een man met een viool wurmt zich ertussen. Mensen fluiten en knippen met hun vingers. Drie vrouwen met een hidjab zitten vooraan, genieten van hun thee en bewegen hun schouders op de maat van de darboeka, een soort vaastrommel. Een man met een zwarte baard is met zijn vrouw en dochter aan het videobellen. Hij stuurt luchtkusjes naar zijn dochter die met een brede glimlach terugzwaait.

„Yallah!”, roepen een aantal jongemannen terwijl ze met hun vingers op tafel tikken. Op de telefoon van de man met de zwarte baard vraagt de vrouw de camera te draaien richting de mensen die aan het zingen zijn. Het kind begint te dansen en haar vader kijkt beurtelings blij en somber naar het scherm en verlaat dan de ruimte.

Professionele concertzalen

Na de grote instroom van Syriërs in Nederland in 2015 groeide het Orchestre Partout fors, waardoor ze nu vanuit zeven verschillende plekken, verspreid over het land, muziekworkshops organiseren in azc’s. „Opeens zijn vluchtelingen geen abstractie meer. Het zijn mensen die wij kennen”, zegt Van Leeuwen.

Tijdens deze workshop maken vijf bewoners muziek en kijken vijftig mensen toe. Wahedi zingt en speelt nu op een oed. „Ah, ah”, reageren de bewoners terwijl ze wapperen met hun handen. Het lijkt alsof ze door haar stem in trance raken.

Negen jaar geleden is workshopleider Wahedi gevlucht uit Aleppo in Syrië en sinds 2022 maakt ze deel uit van het orkest, vertelt ze. De ontmoeting vond plaats tijdens een muziekworkshop voor professionele muzikanten uit azc’s. Als workshopleider leeft ze van dag tot dag. „Vanwege de oorlog wil ik geen grote plannen maken, want het kan ineens allemaal weg zijn.” Als ze muziek maakt op azc’s, kan ze de gezichten van mensen lezen en zien wat ze voelen, zegt ze. „Muziek is het enige wat mij blij maakt in het leven.”

Grotere projecten

Andere talenten, of muzikanten die al bekend waren in hun land van herkomst, die ontdekt worden tijdens de muziekworkshops, kunnen ook doorstromen naar grotere projecten van Orchestre Partout. Het orkest werkt ook samen met andere professionele muzikanten en verzorgt optredens in concertzalen als het Bimhuis in Amsterdam. Voor sommige deelnemers is muziek ook (weer) hun werk geworden.

Welke herinneringen er bij Dargham tijdens het spelen naar boven komen? „Ik weet het niet”, zegt hij, en tilt zijn hoofd op om zijn waterige ogen in bedwang te houden. Hij speelde vroeger graag Spaanse ballades met zijn oom. „Als ik stress heb, pak ik de gitaar er meteen bij.”

„Habibi, habibi, habibi”, schalt het door de ruimte. Het nummer van de Egyptische zanger Amr Diab, ‘Habibi Ya Nour el Ain’, kent iedereen. Dit terwijl ze niet allemaal dezelfde taal spreken. Twee mannen besluiten na anderhalf uur mee te zingen en grijpen de microfoon. De bewoners gebaren met hun armen, filmen de muzikanten en roepen: „Yallah, yallah!”.